Belasting. Voor de meeste burgers is het één van de meest vanzelfsprekende aspecten van het leven waar geen vragen over worden gesteld; hoogstens een frons wanneer de belastingen worden verhoogd. Dit was 1 juli het geval toen de belastingrente steeg van 4% naar 6%. Denk maar aan de belastingrente op de inkomstenbelasting, erfbelasting, accijns, loonbelasting etc. In 2022 werd de accijns verlaagd, omdat de energieprijzen flink waren gestegen en met ingang van 1 juli is dat weer teruggedraaid. Dat betekent dat het leven een stukje duurder is geworden, wederom een stukje minder vrij.
Maar waar dient belasting toe? Over het algemeen wordt het idee aanvaard dat burgers belasting betalen, zodat de overheid publieke voorzieningen voor de burgers kan faciliteren, waaronder zorg, onderwijs, veiligheid & justitie, cultuur etc. Dit om de bestaans- en rechtszekerheid, waar onze sociaal democratische rechtsstaat op gestoeld is, voor alle burgers te realiseren. Oftewel, de overheid ziet het als zijn plicht om het algemeen belang te waarborgen. Dit heeft veel weg van het sociaal contract: de burgers betalen de overheid en in ruil daarvoor creëert de overheid bepaalde faciliteiten voor de burgers, zodat wij in vrijheid en gelijkwaardigheid kunnen leven. Dat klinkt nobel, maar is dat ook het geval? Hebben burgers toestemming aan dit sociaal contract verleend?
Legaal en moreel
Het betalen van belasting en het hoe hoog die heffing mag zijn, is wettelijk vastgelegd. Je wordt op het Nederlands territorium gedwongen belasting te betalen of je dat nu wil of niet. Waar dat geld aan uitgegeven wordt, daar heb je dan geen zeggenschap over. Dat geldt eveneens voor de hoogte van de belastingrente. Het betalen en heffen van belasting om de staatskas te vullen, is legaal, want dat is door wetten afgedwongen. Maar is het daarmee ook moreel? Dat is een andere vraag. Regelmatig worden wet- en regelgeving verward met moraliteit. Wanneer deze wetten niet worden nageleefd dan hangt daar een consequentie aan. Denk maar aan het ontduiken van belasting. De overheid zal er snel bij zijn wanneer duidelijk is dat deze daad wordt verricht. Daar hangt je een celstraf van zes jaar boven het hoofd. Los van deze formele bestraffing, heerst er een taboe op het ontwijken van belasting. Wanneer mensen overgaan tot zulke acties dan zien mensen dat als egoïstisch, zelfzuchtig; iemand die niet het beste voor heeft met het collectief.
Hoe staan libertariërs daartegenover? Het meest traditionele gezegde is dat belasting diefstal is. Dit heeft betrekking op het verhogen van de belastingrente of het betalen van belasting in het algemeen. Daarin schuilt de redenering dat daar waarover ongevraagd eigenaarschap wordt geclaimd, immoreel is. Dit sociaal contract is dan ook niet wederzijds. Het wordt “opgelegd”, in de zin dat het niet vrijwillig is. Ik zelf ben nooit zo’n contract aangegaan. De overheid houdt zich aan het narratief vast dat wanneer burgers gebruik maken van hun stemrecht dat zij deze “democratische” sociaal contract onderschrijven. Ook al zegt de overheid dat niet expliciet, neemt hij er wel betrekking op als je van dat contract af wil. Het wordt vanaf de geboorte tot aan de dood door de overheid opgeëist. Je zal wel moeten. Het is opgelegd. Je hebt indirect wel zeggenschap over waar dat belastinggeld naar toe gaat, maar naar daar komt in Nederland weinig van terecht. Wanneer de overheid besluit om te interveniëren in een oorlog en daarmee miljarden inzet om bij te dragen aan de oorlog met slachtoffers als gevolg van dien, dan lijkt het mij alleen al om die twee redenen dat belasting immoreel is. Op grond daarvan zou het ontwijken en zelfs het ontduiken van belasting moreel zijn.
Agorisme
Zou de politiek dit systeem kunnen hervormen? Dat lijkt onwaarschijnlijk. De overheid zou haar monopoliepositie op de portemonnee van zijn burgers niet snel op willen geven. Niet-politieke hervormingen kunnen hier een uitkomst bieden. Het agorisme is een libertaire stroming die naar weg naar een vrije samenleving niet vindt door middel van verkiezingen of andere politieke hervormingen. Dit zou het monopolie en het belang van de overheid legitimeren. Om deze samenleving tot stand te brengen, ontlopen zij de overheid of boycotten die. Het agorisme is bedacht door de libertaire filosoof Samuel Konkin III, ook wel bekend als SEK3. Het agorisme komt van het Griekse woord agora: markt. En het is die markt waarmee agoristen de overheid overbodig maken. Het agorisme streeft naar een vrije samenleving waarbinnen alle relaties tussen mensen op vrijwillige basis tot stand komen. De overheid die het non-agressie principe per definitie al overtreedt vanwege zijn geweldsmonopolie, is geen gunstige actor om deze vrije samenleving te verwezenlijken Om de overheid te ontwijken, pleit het agorisme voor het gebruik van zwarte en grijze markten om op die manier een economie te creëren die parallel loopt aan de gereguleerde economie van de samenleving: ‘counter-economics’. Denk hierbij aan het gebruik van Bitcoin, het creëren van alternatieve media die onafhankelijk zijn van de overheid, of in een bepaald geval, de “Silk Road” – een zwarte online markt die was opgezet door Ross Ulbricht.
Legaal? In bepaalde gevallen niet. Zo is Ulbricht opgepakt en heeft een levenslange gevangenisstraf, omdat er via de Silk Road drugs verkocht werden ondanks dat hij zelf niet actief was in het drugscircuit. Of denk maar aan het ontduiken of ontwijken van belasting. Is dat moreel? Ja, en wel wanneer er zonder jouw instemming eigenaarschap wordt geclaimd over jouw verdiensten en eigendom.
Dit wil niet zeggen dat agoristen tegen het betalen van gemeenschappelijke goederen en diensten zijn zolang er maar geen sprake is van een interveniërende overheid. Het gaat om vrijwillige belasting, waarbij de gemeenschappelijke goederen en diensten door middel van concurrentie een redelijke prijs en aanvaarbare prijs teweegbrengen en dat zij zelf ook daadwerkelijk gebruik kunnen maken van deze voorzieningen.
Nu wil ik de lezers niet massaal oproepen om actief te worden in het drugscircuit of om in één keer alle soorten belasting te ontduiken. In plaats daarvan kunnen libertariërs voorzichtig de overheid minder legitiem maken door op zoveel mogelijk manieren, stap voor stap, zelfvoorzienend te worden; het oogsten van eigen gewassen, het gebruik van Bitcoin, “zwart” uitbetalen etc. Wanneer de overheid besluit om de belasting wederom te verhogen, laat dat voor jou een motivatie zijn om de afdwongen interactie met de overheid te vermijden en om stukje bij beetje de overheid te minimaliseren.
