Dit artikel van Tom van Lamoen, gemeenteraadslid in Amersfoort en actief lid van de Libertaire Partij is geplaatst op de Website van Amersfoort voor Vrijheid, op 9 maart 2022 onder de titel “Devolutie van de Democratie”.
Tom haalt een onderbelicht aspect van de “macht van het volk” aan. Het vrij zijn in de keuze waaraan je je geld wilt uitgeven is ook een vorm van democratie. Dit wordt hoe langer hoe actueler.

Burgerlijke betrokkenheid. Je ziet het staan in elk partijprogramma, logisch ook want in Nederland vinden we ons democratische systeem enorm belangrijk. Het volk regeert! Via ons Kabinet, de senaat en de tweede kamer. En ook lokaal in onze gemeenteraad. Maar wat is democratie eigenlijk? De meest simpele uitleg is uiteraard het systeem van “de meeste stemmen gelden”, de meerderheid regeert. Als we echter spreken over ons democratische systeem bedoelen we er uiteraard meer mee. Democratie zonder rechtsbescherming is mob rule, waardoor minderheden gemakkelijk onderdrukt kunnen worden, wat uiteraard niet wenselijk is.

Ik kwam vandaag bij dit onderwerp toen ik een flyer zag liggen op mijn deurmat. Op de achterkant stond prominent geschreven: “Aan iedere Nederlander die ongerust is over de ernstige devaluatie van onze democratie.” Zo zo, dacht ik, dat is iets wat ik enorm interessant vind, hoe grotere regerende partijen hier in staan. en toen zag ik van welke partij deze flyer was: D66. De partij die in een ver verleden streed voor een directe democratie, maar toen een paar jaar later persoonlijk verantwoordelijk was voor het afschaffen van het referendum. En nu zelfs openlijk spreekt over het uitsluiten van gekozen vertegenwoordigers van het objectieve democratische systeem. Dat noem ik toch op zijn minst opmerkelijk. Maar goed, ik zal het vooral bij mijn eigen visie houden en hoe wij filosofisch aankijken tegen de democratische werking in onze huidige maatschappij.

Om een democratie goed te laten werken zijn verschillende punten nodig:

  • Een grondwet die de individuele rechten van alle burgers beschermt.
  • Directe burgerlijke inspraak op zoveel mogelijk momenten.
  • Juiste, objectieve en transparante informatieverschaffing over de kwesties die zich voordoen.
  • Gekozen volksvertegenwoordigers die zich aan hun woord houden en niet hun principes opzij zetten na de verkiezingen.

En vooral zouden er onderlinge ‘checks and balances’ moeten zijn zodat er geen machtsoverschrijding van een meerderheid of bestuur kan ontstaan.

Mijn mening is dat we hier op dit moment heel ver vanaf staan en we dus ondemocratisch handelen in ons huidige systeem.

Het is weer verkiezingstijd geweest en alle partijen bakenen hun politieke territorium weer af. Er wordt weer stuivertje gewisseld waar ons belastinggeld naar toe zou moeten gaan en op welke manier we het volk het beste kunnen dienen met al ons gezamenlijke geld. Alle meningen krijgen vertegenwoordiging en na de verkiezingen moet er bestuurd gaan worden. We krijgen een meerderheidscoalitie van partijen die ver uiteenlopende meningen hebben, zoals in ons eigen Amersfoort met GroenLinks en VVD.

Hoe komen we aan een overeenkomst en afspraken zodat alle partijen een deel krijgen van wat ze willen bereiken? Helaas vooral door hogere belastingen. Om meer voor elkaar te krijgen is een steeds maar groeiend budget nodig. Wat ook duidelijk te zien is in de praktijk aangezien rechts liberale partijen die voor lage belastingen strijden toch elk jaar het voor elkaar hebben gekregen om die belastingen te doen stijgen.

Geld is ook democratie

Elke Euro die een mens uitgeeft heeft impact op de wereld. Welk product koop je en aan welke dienst besteed jij je geld? Er is een onmogelijke hoeveelheid aan keuze. Koop jij je voedsel bij een grote monopolieketen of bij de lokale biologische boerderijwinkel? Koop jij je product via AliExpress, of bij een kleine lokale ondernemer? Alles heeft impact op de wereld en elke uitgave is een stem op het product waar jij wel of niet achter staat.

Ook hier zouden dezelfde beschermingen moeten werken. Transparante informatie over de producten en hun herkomst. En bescherming van de rechten van minderheden die door monopoliewerking buitenspel gezet kunnen worden.

Als democratie gezien kan worden als keuzevrijheid en vertegenwoordiging van onze mening, dan werkt dat met geld precies hetzelfde. En laat onze keuzevrijheid nou enorm afhankelijk zijn van hoe erg wij onder druk staan, psychologisch of financieel. Als ik weinig te besteden heb maar wel mijn gezin moet voeden kom ik helaas bij de goedkope producten uit die veel minder rekening houden met bijvoorbeeld mensenrechten of milieu. Terwijl ik veel liever gezonde, milieu- en maatschappelijk bewuste producten zou kopen. Overleven heeft logisch gezien altijd de prioriteit.

Hogere belastingen zorgen direct voor minder keuzevrijheid

Hoe meer geld een huishouden te besteden heeft, hoe meer dat huishouden kan kiezen waar zij hun geld aan uitgeven. Er is een duidelijke trend gaande waar bijvoorbeeld biologische supermarkten met lokale producten steeds meer aandacht krijgen. Tegelijkertijd neemt de koopkracht door middel van hogere belastingen en inflatie steeds meer af. De vraag voor maatschappelijke verantwoording groeit, maar er kan steeds minder voor gekozen worden dankzij de prioriteit van het overleven, deze producten zijn namelijk tot wel 3x de prijs van hun massaproductie tegenhangers. Hogere belastingen zorgen voor direct minder koopkracht en meer druk op de basisbehoeftes. Hoe kan het dan toch zijn dat er zo graag “bewust” omgegaan wil worden met onze maatschappij en juist hiervoor de belastingen worden verhoogd?

De keuzevrijheid neemt enorm af en onze overheid gaat voor ons kiezen door middel van subsidies en bestuurlijke keuzes waar wij het beste ons geld verplicht aan uit moeten uitgeven. Dit is democratisch gezien dus flink ondermijnend. Een overheid die meer van onze keuzes mag maken heeft meer macht. Meer overheidsmacht komt steeds meer in de buurt van een dictatoriaal regime. Zeker als de meerderheid mag beslissen.
Hoe groter dus die macht van de meerderheid wordt, hoe minder de minderheden te vertellen hebben. En de democratie dus steeds meer verwaterd. En dan heb ik het nog niet eens gehad over machtsmisbruik door belangen en corruptie.