Bron: https://mises.org/power-market/republic-cospaia-anarchist-renaissance-city
Red/ Stijn Dekker
De vraag of de mens van bovenaf geregeerd moet worden of dat de mens van nature de capaciteiten heeft om zichzelf te besturen, komt nauwelijks bij de burgers en politici op die pretenderen ons te vertegenwoordigen. Als je het hebt over de mogelijkheid dat een anarchistische samenleving kan floreren, wordt dat al gauw in de wind geslagen als een onmogelijkheid en kul. Er wordt gesteld dat anarchisme niet kan werken omdat het zal dan leiden tot chaos en een oorlog van allen tegen allen.
Of er ontstaat de verleiding om anarchisme weg te zetten als wetteloosheid en wanorde. Het gedachtegoed van Hobbes zit goed ingebakken. Een samenleving zonder een overheid is haast ondenkbaar. Je bent naïef en goedgelovig wanneer je suggereert dat anarchisme zou kunnen werken. Wil je wijzen op enkele historische samenlevingen die een bepaalde mate van anarchisme hadden geïmplementeerd, dan wordt gesteld dat zij niet echt anarchistisch waren of dat het anarchisme de reden was waarom hun bestaan maar kort was. Toch was er twee eeuwen geleden een land in Italië waarin de elementen van de vrije markt als anarchisme werden toegepast: de Republiek Cospaia.
Per toeval ontstaan
De Republiek Cospaia heeft 386 jaar bestaan: vanaf februari 1441 tot en met 26 mei 1826. De oppervlakte van de Republiek Cospaia betrof niet meer dan 3,3 vierkante kilometer en de bevolkingsomvang bestond uit niet meer dan een paar honderd bewoners. Hoe is dit stukje land met zo weinig bewoners zelfstandig geworden? Vóór de unificatie van Italië in 1860 bestond Italië uit een aantal soevereine staten, waaronder de pauselijke staat en de Florentijnse Republiek. Te midden van deze staten lag het dorpje Cospaia. Paus Eugenius IV zat in de schulden. Hij moest de groothertog van Florence 25.000 dukaten terugbetalen. De paus had negen jaar de tijd om zijn schuld af te lossen, maar kon dit uiteindelijk niet opbrengen. In 1440 loste de paus deze schuld af in de vorm van land. De pauselijke staat hevelde de stad Borgo San Sepolcro over aan de Florentijnse Republiek. De nieuwe grens werd bij een rivier getrokken die ‘Rio’ werd genoemd. Maar hier ontstond een probleem. Ongeveer 500 meter verderop stroomde ook een rivier met dezelfde naam. Door een vergissing trok de pauselijk staat de grens bij de nieuwe rivier en de Florentijnse Republiek trok die grens bij de rivier die 500 meter verderop lag. Tussen deze twee rivieren lag de regio van Cospaia. Zowel de Paus als de groothertog voelden geen behoefte om opnieuw te moeten onderhandelen. Daarom werd besloten dat dit zou fungeren als een soort niemandsland. De bewoners van Cospaia werden aan hun lot overgelaten en verklaarden zich onafhankelijk. Hierbij maakten zij hun eigen unieke nationale vlag die wel iets wegheeft van de anarcho-kapitalistische vlag. Cospaia werd als gauw een vrijhandelszone en in 1448 werd hun onafhankelijkheid officieel erkend.
De politieke organisatie
Cospaia kende geen formele centrale overheid. Wel bestond er een “Raad van Ouderen” dat bestond uit de hoofden van de families. Zij kwamen samen voor besluitvorming en het oplossen van onderlinge conflicten in Cospaia. Deze Raad was niet in het bezit van een gewelds- en belastingmonopolie. De bijeenkomsten van deze Raad vonden plaats in de lokale kerk. Boven de poort van deze kerk stond de Latijnse inscriptie: “Perpetua et firma Libertas”. Dat is grofweg te vertalen als “eeuwige en standvastige vrijheid”. Dit motto is waar de politieke en economische organisatie van Cospaia recht aan deed. Er was geen sprake van belasting en van formele wetten. Ondanks dat was Cospaia geen gewelddadige en chaotische samenleving. Het stukje land kende geen politie, defensie en gevangenissen. Cospaia was erg aantrekkelijk voor buitenstaanders vanwege de afwezigheid van belasting en regulering. Als kers op de taart was dit kleine land zeer welvarend. En welvaart is niet bepaald een gegeven dat wordt geassocieerd met een anarchistische samenleving. Wat was de oorzaak van deze welvaart?
Tabak
In het jaar 1574 ontving de bisschop van San Sepolcro van zijn oom – een kardinaal van Parijs – tabakszaden. Tabak was enkele jaren daarvoor al in Europa verschenen en was razend populair. Ook de teelt in de staten van Italië trok veel consumenten aan. De Florentijnse Republiek voerde een hoge accijns in op tabak en in de pauselijke staat werd het verbouwen en consumeren van tabak verboden. Cospaia profiteerde van deze regeling, omdat geen andere staat hen kon verbieden om tabak te verbouwen en te verhandelen. De tabaksplanten werden belastingvrij aan de consumenten in de buurlanden verkocht. Al gauw kwamen hier ook veel smokkelaars op af die hier een slaatje uit wilden slaan. Door de tabak kon Cospaia floreren, maar dat werd niet in dank afgenomen door de nabije staten.
Het einde van de Republiek Cospaia
De winst van de tabak was voor de pauselijke staat als wel voor het Groothertogdom Toscane (voorheen Florentijnse Republiek) een groot probleem. Ook zij wilden graag profiteren. In de 19e eeuw heropenden paus Leo XII en de groothertog van Toscane de onderhandelingen van 1440 om Cospaia te verdelen. De paus dwong de bewoners om zich aan hem te onderwerpen. Zouden zij dit niet doen dan werd dit verzet beantwoord met zware consequenties. Op 25 mei 1826 werd Cospaia opgedeeld tussen de pauselijke staat en het Groothertogdom Toscane.
Wat kunnen we van deze kleine Republiek leren?
De Republiek Cospaia is niet het voorbeeld waar de meeste mensen het anarchisme mee associëren. Cospaia was zeker geen chaos, er was geen sprake van wanorde en geweld, of een oorlog van allen tegen allen. Het land was succesvol zelfs met de elementen waarvan de meeste mensen zullen zeggen dat die gedoemd zijn om te mislukken: zelfbestuur, anarchisme, een vrije markt en privé-eigendom. Tegen alle verwachtingen in heeft het 386 jaar bestaan. In vergelijking met andere (quasi-)anarchistische samenlevingen is dat vrij ongebruikelijk. Cospaia laat zien dat een samenleving die gebaseerd is op vrije associatie mogelijk is, dat een overheid niet nodig is, dat de orde in een samenleving niet van bovenaf afgedwongen hoeft te worden, maar dat die vrijwillig kan ontstaan. In een wereld die wordt beheerst door het dominante paradigma dat mensen niet zonder heersers kunnen, dat de overheid de enige actor is die de samenleving kan besturen, kan Cospaia een toonaangevend voorbeeld zijn van het tegengaan van deze overtuiging.
Noot: nu, in 2024, vind je op Wikipedia de volgende beschrijving van de economie van Cospaia:
“Het belang van de tabaksteelt neemt af als gevolg van de afname van de economische hulp van overheidsinstanties aan boeren. De typische structuren die ten dienste staan van de bedrijven blijven echter bestaan, zoals de verschillende drogers verspreid over het grondgebied.”
