Door Hendrik-Jan Rogge, voorzitter programmacommissie van de LP

De LP streeft naar een minimale overheid. Er zijn veel manieren om tot een nachtwakersstaat te komen. Een deel van de LP leden is ervan overtuigd dat de tussenstappen duidelijk in het verkiezingsprogramma moeten worden uitgewerkt. In zogenaamde transitiestandpunten. Te denken valt aan bijvoorbeeld de invoering van een basisinkomen of aan onderwijsvouchers. Dit artikel gaat in op de voor- en nadelen van het opnemen van transitiestappen in het partijprogramma.

Argumenten voor het opnemen van transitiestandpunten

Iedere politieke partij geeft in haar programma een wensenlijst voor de komende vier jaar. Dit schept verwachtingen. Kiezers willen weten waar ze aan toe zijn. Wat belooft de LP op korte termijn na te streven? Een deel van de leden is ervan overtuigd dat de LP veel kiezers misloopt als er geen transitiestandpunten in het programma staan.

De kiezer wil weten wat er voor hem in zit. Gaat de LP proberen de BTW te verlagen? Wat doen we eerst. De grenzen dicht of de verzorgingsstaat afbouwen? Gaat de LP zorgen dat belemmeringen voor thuisonderwijs worden opgeheven?

Als je iets wil bereiken dan moet je toch aangeven hoe je er denkt te komen?

Argumenten tegen het opnemen van transitiestandpunten

Ieder transitiestandpunt is arbitrair, het hinkt immers op twee gedachtes, die van overheidsdwang en die van vrijheid. En zal dus altijd discutabel zijn. En voor verwarring zorgen. Zo is de LP tegen inkomensoverdrachten, terwijl een basisinkomen juist de inkomensoverdrachten bevestigen. De lange termijn boodschap wordt hierdoor ontkracht en wat blijft hangen is dat de LP voor dat basisinkomen is.

Daarnaast is het zeer onwaarschijnlijk dat de LP, ook al komt ze in de kamer, haar programma kan uitvoeren. Het is dan veel eerlijker om geen korte termijn standpunten op te nemen die toch niet gerealiseerd gaan worden. De LP zal indien ze in de kamer komt ieder standpunt steunen dat zorgt voor meer vrijheid. Dat is een eerlijkere boodschap dan het opnemen van arbitraire transitiestappen.

Het alternatief. Transitiestrategie

Om toch duidelijk te maken hoe de LP denkt om tot meer vrijheid te komen kunnen er transitie strategieën besproken worden. Denk aan het bottom up principe. Zo klein mogelijke bestuurlijke eenheden waar de macht zoveel mogelijk bij de laagste overheidsorganisaties komt te liggen. Kleinschaligheid van overheden. En daarnaast steeds meer mogelijkheden scheppen dat inwoners zaken zelf mogen regelen. Voor hen die onder de overheid willen vallen blijven de overheidsregels bestaan. Voor hen die bijvoorbeeld thuisonderwijs willen geven wordt dit mogelijk gemaakt. Hierdoor kunnen mensen die dat wensen vrijheid pakken, terwijl de collectivistische meerderheid zich niet hoeft aan te passen aan wat voorlopig een libertaire minderheid is.

De trein naar de vrijheid

De LP is een trein onderweg naar de vrijheid. Er zijn verschillende tussenstations waar men kan uitstappen. Zolang de LP de meest uitgesproken anti collectivistische partij is, moet het mogelijk zijn die trein voldoende vol te krijgen. Mogelijk zelfs voor een zetel.

De afweging is of duidelijke transitiestandpunten daarbij helpen. De LP zou bijvoorbeeld een klassiek liberaal betoog kunnen houden omdat dat een voor de hand liggend tussenstation is. Of een klassiek liberaal betoog met een beperkte vorm van sociale zekerheid. Want ook dat is een logisch tussenstation. Of een betoog dat er zelfs een vorm van een basisinkomen moet zijn. Het moge duidelijk zijn dat met ieder nabijgelegen tussenstation de afstand met onze idealen toeneemt

Door te wijzen op de beperkingen van een partij met 1 zetel, en transitie strategieën te benoemen, kunnen de nadelen van het niet opnemen van concrete transitiestandpunten in ieder geval deels worden weggenomen.

De volgende casus verduidelijkt de overwegingen.

Casus lastenverlichting

Een groep leden onder aanvoering van Rody en Simone hebben lastenverlichting centraal gesteld. Ze hebben de leden overtuigd dat lastenverlichting juist voor degenen die minder verdienen een belangrijk thema is. De verschillende heffingen maken energie en drinkwater tot de duurste in Europa. Benzine is onbetaalbaar geworden en elektrisch rijden is voor velen niet haalbaar. De LP gaat de verkiezingsstrijd aan. Met zeer overtuigende transitiestappen. Het motto: pas als de heffingen en accijnzen omlaag zijn gegaan mogen uitkeringen en toeslagen gekort worden. De kiezers zijn blij verrast en de LP haalt 1 zetel. Er komt na de verkiezing een kabinet dat eindelijk de tering naar de nering zet. Om tot een sluitende begroting te komen moet er fors worden bezuinigd. Belastingverlagingen zijn onmogelijk, sterker nog, zelfs de uitkeringen moeten iets verlaagd worden. Wat doet de LP?

Er worden nu twee doelstellingen van de LP behaald, een sluitende begroting, en minder overdrachtsuitgaven. Normaal gesproken zou de LP hier blij mee zijn. Wat doet de LP nu? Stemt ze voor of tegen?

Conclusie

Transitiestappen benoemen kan kiezers overtuigen. Ik ben er zelf geen voorstander van. Het einddoel van de trein naar vrijheid is belangrijk. Via welke tussenstations boeit me niet zoveel. Als er een transitiestandpunt wordt ingenomen moet het een duidelijke libertaire waarde vertegenwoordigen. Zoals minder belastingheffing. En niet op efficiëntere wijze collectivistische doelen nastreven (basisinkomen). Transitiestappen in je programma meenemen heeft ook risico’s zoals in de casus benoemt.