Het "Plakkaat van Verlatinghe"

Beste vriendinnen en vrienden van de LP

Vandaag zul je in de Nederlandse pers artikelen vinden over het “Plakkaat van Verlatinghe“, de Nederlandse onafhankelijkheidsverklaring van 26 juli 1581, die 440 jaar geleden ondertekend werd door de Nederlandse Provinciën van het Habsburgse Rijk. Het was een “placcaert”, een “plak-kaart”, gedrukt om aan te plakken aan de stadhuizen van de Nederlandse steden.
Sinds 10 november 2017 bestaat de “Stichting Nederlandse Onafhankelijkheid“, die jaarlijks op 26 juli de “officiële” herdenking organiseert. Dit jaar vindt deze herdenking plaats in de Pelgrimskerk van Delfshaven, met stichtingsbestuurslid en historicus Dr. Geerten Waling (Elsevier’s Weekblad). Journaliste Caroline de Gruyter (NRC Handelsblad, sic!) mag die een speech afsteken. Gezien haar voorgeschiedenis zal die naar verwachting erover gaan hoe Nederland zich actief voor de Europese eenwording zou moeten inzetten en Geerten Waling zal naar verwachting enkele tegenwerpingen maken om de discussie op gang te brengen.
Wat wil die stichting eigenlijk? Volgens haar eigen website streeft de stichting “naar het bewerkstelligen van belangstelling en waardering voor de unieke Nederlandse onafhankelijkheidsgeschiedenis, met het Plakkaat van Verlatinghe als belangrijke getuigenis daarvan. Van daaruit wordt de geschiedenis van de onafhankelijkheid van staten (en van Nederland in het bijzonder) verbonden aan het zelfbeschikkingsrecht van volkeren en de relevantie van beide voor democratie en wereldvrede.“
Daarnaast streeft de stichting naar een officieel erkende nationale feestdag ter herdenking van de onafhankelijkheid van de soevereine Nederlandse staat.

Een libertarische lezer van het Plakkaat (transcriptie in modern Nederlands) zal misschien wat moeite hebben met de maatschappelijke verhoudingen van de zestiende eeuwse feodale samenleving. Het stuk druipt namelijk van respect voor vorsten, edelen en van regentesk mededogen voor de rest: de “arme inwoners“.

Wat kun je meenemen van dit Plakkaat? 

1. Mensen in de 16e eeuw vonden het nog vanzelfsprekend om onder het gezag van een vorst te leven; die moest dan wel “goedertieren” zijn
2. De vorst is dienaar van God en moet de onderdanen beschermen tegen alle onrecht, overlast en geweld
3. Onderdanen zijn niet ervoor geschapen “om de vorst in alles wat hij beveelt onderdanig te zijn en hem als slaven te dienen“
4. Faalt de vorst, dan mogen onderdanen hem afzweren en zelf hun leider kiezen
5. De Spaanse vorst had volgens de schrijvers de Nederlanden beroofd van de onafhankelijkheid en overgeleverd aan de slavernij van de Spaanse Raad
6. Klaagschriften (“remonstranties“) werden niet gehonoreerd en Nederlandse gezanten waren zelfs door de tirannieke vorst gevangen genomen en vermoord en vervolgens hun bezittingen onteigend
7. Bewoners kwamen in opstand tegen de dwang tot het betalen van allerlei belastingen en tegen de voor het land desastreuze “tiende penning” ten laste van handel en nijverheid
8. Godsdienstvervolging was onverteerbaar.

Als je het woord “vorst” inruilt voor “overheid” en als je het vervolgens in de context plaatst van de 21e eeuw, dan zie je meteen hoe explosief dit Plakkaat kan worden uitgelegd. Je kunt aanvoelen dat de overheid zoals we haar nu kennen geen belang heeft bij het bekender maken van de inhoud. Overdrijven we niet een beetje? Nou….?
Ook vandaag de dag onderwerpen ambtenaren en Kamerleden zich met een eed van trouw aan de Koning en de Grondwet. Ook vandaag nog dwingt de Overheid de naleving van “haar” wetten met geweld af. We stellen vast dat de Nederlandse soevereiniteit door haar regeerders eveneens aan vreemde machten en buitenlandse mogendheden wordt overgeheveld. De door regeringspartijen ingevoerde regeerakkoorden en de fractiediscipline voor Kamerleden zijn ongrondwettelijk, waarmee eveneens de directe en representatieve medezeggenschap monddood wordt gemaakt. Grondrechten van de bevolking zijn op last van supranationale, door particulieren en NGO’s bestuurde organen buiten werking gezet. Eveneens wordt de rijkdom van de bevolking met onredelijk hoge belastingen afgeroomd en de besteding van dit geld is eveneens schimmig. Inwoners worden met behulp van de schuldeneconomie tot machteloze slaven gemaakt. Onze beste ondernemingen zijn tot willoze instrumenten van  belastingheffing (IB, BTW en accijnzen) gemaakt. Vermogen is niet meer onaantastbaar. Vrijhandel wordt besnoeid. Disciplinering van de bevolking wordt vanaf de kinderjaren via verplichte overheidsscholing, met publiek gefinancierde propagandakanalen en met gedragsbeïnvloedende boetes bewerkstelligd. Er zijn duidelijke signalen dat de overheid de haar toevertrouwde zorg- en beschermtaken verzaakt; taken waarvoor ze nota bene haar bestaansrecht ontleent. Protesten daartegen worden niet gehonoreerd: procederen tegen onbillijkheid van de overheid bij de rechter is nagenoeg zinloos. We zien voorbeelden dat de justitiële macht slechts de belangen van de overheid dient. Intussen zien we wel de gewelddadige criminaliteit opbloeien.
Het Plakkaat was wel degelijk revolutionair. In de praktijk betekende de morele afrekening gelijk oorlog. De Nederlandse Provinciën moesten in rap tempo een eigen militaire verdediging organiseren. De handel financierde de verdediging en dus werd een staatsorganisatie opgezet, die de vrijhandel sterk bevorderde. Dit staatsbestel werd de onvolprezen “nachtwakersstaat” die de Nederlandse Gouden Eeuw inluidde.
Het Nederlands initiatief heeft later invloed gehad op mensen die te maken hadden met gelijksoortige regeringen. Het heeft bijvoorbeeld de makers van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring geïnspireerd. Zij grepen erop terug om zich in vergelijkbare bewoordingen tegen hun oude regeringen te verklaren, met als gevolg een onafhankelijkheidsoorlog.
Voorstanders van de NEXIT kunnen het Plakkaat als aanleiding nemen om erop te wijzen dat achtereenvolgende regeringen onze nationale soevereiniteit ook stukje voor stukje aan de EU (en aan de VN) hebben overgedragen. Jawel, het is wel degelijk gebeurd, en het is ook nog eens uitdrukkelijk in strijd met de wil van het volk (referendum 1 juni 2005). In het artikel in Libertair Perspectief (28 juni 2021) over ongrondwettelijke machtsoverhevelingen wordt dit sluipende proces uitvoerig belicht. Wat geleerde commentatoren, mevrouw de Gruyter of meneer Rutte er ook vergoeilijkend over zullen zeggen: wat krom is blijft krom. Maar symbolen van verzet zoals het Plakkaat worden echter vaak weggekaapt door de machthebbers voordat ze effectief tegen hen kunnen worden ingezet.

Libertair Perspectief: individuele soevereiniteit

Het libertair perspectief gaat veel dieper dan de vraag alleen naar de soevereiniteit van een nationale staat als Nederland in de EU. Het partijstandpunt van de LP over de EU mag bekend zijn: op dat (lands-)niveau zijn we vóór een voor Nederland voordelig handelsverdrag maar we zijn tegen politieke eenwording. Veel libertairen vatten in het begrip soevereiniteit veel specifieker op dan het zelfbeschikkingsrecht van “volkeren“. Volkeren, naties, meer specifiek “wilsnaties” bestaan in onze zienswijze uit een groep soevereine individuen die zich vrij met elkaar verbinden rond een gezamenlijk doel. Het is in onze tijd een vreemd construct om deel uit te maken van een “soeverein” miljoenen- of miljardenvolk volk te zijn omdat je in een bepaald land geboren bent of omdat je bijvoorbeeld dezelfde huidskleur hebt. Of erger nog, omdat je toevallig dezelfde regering hebt waarmee de een heel blij is en de ander totaal gefrustreerd. In de afgelopen eeuwen werd de soevereiniteit van het individu pas echt ontdekt. Centraal staan bij libertairen de vrijheid van het individu, de individuele zelfbeschiking, de vrije associatie en het respecteren van het individuele (privé-)eigendom. We beschouwen onszelf meer en meer – terecht – als de oer-eigen autoriteit over het eigen, unieke leven. En dit zorgt voor een groeiende spanning in onze verhouding tot de nationale en supranationale overheden in hun rol als autoriteitsdrager die de rechten van de individuele burger systematisch uithollen. Vermanende pogingen van “gezagsdragers” over plichten, verantwoordelijkheden voor de samenleving en luisteren naar “hogergestelden” klinken schamel en zwak tegenover de veelheid van argumenten die pleiten voor individuele vrijheid en individuele zelfbestemming.
Maar kunnen met al die verschillende individuele inzichten ook verschillende maatschappijontwerpen binnen eenzelfde territorium bestaan? Kun jij mensen tolereren die zich bijvoorbeeld aan de “spelregels” van de bestaande overheid onttrekken maar tegelijk wel in Nederland naast je blijven leven? Ben jij “staatsdragend” en verwacht je van anderen dat ze jouw opvattingen moeten delen? Als je het doordenkt, dan dringt het besef door dat een samenleving, die op de lange duur vreedzaam wil blijven, niet zonder vrijwilligheid kan. Dwang veroorzaakt (terecht) verzet: niemand mag een ander ertoe dwingen om voor hem te leven, geen groep, geen meerderheidsmob en ook geen overheid. Als we in vrede willen samenleven, zullen we met elkaar ofwel op basis van vrijwilligheid samenwerken of helemaal niet en dan elkaar met rust laten. Kan dat naast elkaar bestaan? Kan een sociaal-democratische welvaartsstaat overleven wanneer deelname eraan niet verplicht is? Collectivisten denken van niet en vervolgens grijpen ze naar de macht en dwingen degenen die dat niet willen zich toch naar hen te voegen. Libertairen geven alternatieven echter een faire kans. Wanneer het in concurrentie met andere ontwerpen staat zal het “volk” met het betere staatsontwerp vanzelf opbloeien.
Zoals de mensen in de 16e eeuw zich losmaakten van het feodale autoriteitsdenken van hun tijd, zo kun je voorzien dat we in de 21e eeuw ook een heleboel belastende denkbeelden van ons gaan afwerpen. Enkele voorbeelden:

• de indoctrinatie dat je “hogergestelden” moet gehoorzamen
• de idee dat je op school moet leren om je bijdrage aan de samenleving te kunnen leveren,
• de idee dat “de overheid” de plicht zou moeten hebben om voor jou te zorgen,
• de leer dat je “het voor de ander moet doen“,
• de idee, dat je je aan alle spelregels van alle spelletjes moet houden om maar “sociaal” te zijn,
• de idee dat je aan “de samenleving” schatplichtig bent,
• de misvatting, dat je “onder de wet” gesteld bent en dat er daarmee een externe autoriteit boven je eigen geweten zou staan,
• de idee dat alleen de koning soeverein is.

Libertairen zijn bezig om die steeds meer achterhaalde ideeën uit hun eigen waardestelsels te verwijderen. 
De verandering van perspectief kan bijvoorbeeld bewerkstelligen dat je een “overheid” slechts als één van vele mogelijke dienstverleners ziet, dat je (grond)wetten van de “staat” van jouw keuze toetst aan je eigen geweten, dat je regels toetst aan het nut dat ze voor je hebben. Het kan bewerken dat je vrij ervoor gaat kiezen om met anderen al of niet samen te werken. Dat je jezelf al of niet georganiseerd beschermt tegen onrecht, overlast en geweld. Dat je het fijn en bevredigend vindt om onbelemmerd met gelijkgestemden iets te ondernemen, dat je blij bent om van ervaringen te leren en het geleerde te gebruiken voor je zelf gekozen doelen. Dat je voor jezelf verantwoordelijkheid neemt en voor jezelf wilt zorgen en je vrij gelaten wil worden in de manier waarop je dat doet. Je leeft dan vanuit het perspectief dat je aan de samenleving als geheel niets verschuldigd bent en diezelfde samenleving je niet als een molensteen om de hals mag hangen. Elk mens kan dat perspectief voor zichzelf invullen.
 

Het libertair sociaal contract

Mocht er ooit op een onnaspeurbare wijze een “sociaal contract” tussen de Nederlandse Overheid en haar onderdanen hebben bestaan, dan kunnen we dit contract (wie heeft het ooit gezien?) nu, op 26 juli 2021, opzeggen. We sluiten misschien een nieuw, libertair sociaal contract. Niet met een “Overheid”, maar met elkaar. Een ontwerp daarvan staat als discussiestuk op de blogsite van grondwet.nu. Hierop baserend maakt een Werkgroep van de Think Factory van de Libertaire Partij een bijbehorende nieuwe Nederlandse Grondwet. Een blauwdruk voor een alternatief maatschappijontwerp. We streven ernaar die op 26 juli 2022 af te kondigen.
 
Nederlandse Libertaire Feestdag
 
En overigens verklaart de redactie van Libertair Perspectief hierbij plechtig, op de dag van de 440e jaarlijkse herdenking van de ondertekening van het Plakkaat van Verlatinghe, dat 26 juli voortaan de Nederlandse Libertaire Feestdag is. Proost!
Daarmee is gelijk de tweede doelstelling van de “Stichting Nederlandse Onafhankelijkheid” vervuld 😉