Wat is een Sociaal Contract en waarvoor dient het? Begin 2021 ging na een oproep in Libertair Perspectief de 50-koppige werkgroep “Grondwet” op zoek naar de fundamenten van de Nederlandse politieke ordening. Het doel was om niet minder dan een nieuwe Nederlandse Grondwet te schrijven en dat omineuze Sociaal Contract, waarover men in de politiek sprak, eens te gaan zoeken en te vernieuwen.

Deze zoektocht is op iets anders uitgelopen. Het resultaat ligt nu verwoord in een boek met de titel “Het Libertarische Sociaal Contract”. Het omslag laat een “kettingbreker” zien, een man, die zichzelf bevrijdt uit de ketenen van … Ja, van wat eigenlijk?

In de discussies binnen de werkgroep “nieuwe Nederlandse Grondwet en libertarisch Sociaal Contract” werd het al gauw duidelijk, hoe uitdagend het libertarische gedachtegoed voor de Nederlandse staatsinrichting is. Het conflicteert met de ideeën die het in Nederland mogelijk hebben gemaakt dat het bestuursrecht geprivilegieerd is boven het civiele recht. Het staat op gespannen voet met de overheidsmacht die inmiddels bij slechts enkele partijprominenten en enkele eigenaren van de mainstream media is geconcentreerd. Een macht, die via parlementsmeerderheden 17 miljoen individuen in één klap aan de doelstellingen van supranationale instellingen kan onderwerpen. Voorstanders van individuele zelfbestemming, maar ook deelnemers aan parallelle sociale contracten, zoals religieuze, economische en culturele minderheden conflicteren potentieel met de fundamenten van deze staatsmacht. Hoezo? We zijn in dit land toch niet in strijd met elkaar? We zetten dit even in een kadertje, zodat je het kunt skippen als je snel verder wilt:

Staatsmacht

De dominante vorm van staatsinrichting van onze tijd is gegroeid vanuit de ideën die in de achttiende eeuw werden geformuleerd. Het was de Fransman Jean-Jacques Rousseau, die met zijn “Du contrat social” (1762) het begrip introduceerde, waarmee hij Franse volk wilde bevrijden uit de feodale structuren van die tijd. Hij stelde daarin, dat elk mens gelijke rechten moet hebben.
Bestudeer je dit traktaat, dan merk je hoezeer de huidige politieke stelsels erdoor zijn beïnvloed. Om uit de feodale hegemonie te ontsnappen mocht de politieke macht niet in één persoon, de monarch, of in een kleine groep van geprivilegieerden (de adel) geconcentreerd zijn, maar moest bij “het volk” liggen. Rousseau nam aan, dat het belang van de eenling tegengesteld is aan het belang van “het volk”. Dat “volk” was een collectief, moest zich als collectief manifesteren, en moest – net als vroeger de soevereine vorst dat deed – haar eigen wetten maken. Dit moest dan via een systeem van vertegenwoordigers van ”het volk” gebeuren.
Om deze “wetgevende” macht niet te laten ontaarden drong na de Franse Revolutie de theorie van Baron de Montesqieu door over de scheiding van de administratieve machten (wetgevende, juridische en uitvoerende macht.). Hij wilde dat de machten verdeeld waren en elkaar in evenwicht moesten houden. Dit wordt vaak de Trias Politica genoemd, maar dat is niet helemaal correct. Montesqieu, vrijmetselaar en zelf van adel, verdeelde de Franse maatschappij op in drie staten (Etats): de monarchie, de aristocratie, en “het volk”. Tezamen vormden deze klassen (Etats) de “Staten-Generaal”. 
Ofschoon in theorie de machten elkaar zouden moeten controleren zie je dat in Nederland het idee van Rousseau, dat “het volk” de hoogste macht is, uiteindelijk heeft gezegevierd. Dit komt tot uitdrukking in het feit dat het parlement, de vertegenwoordiging van “het volk”, de hoogste autoriteit is, en dat dit parlement uiteindelijk niet door de juridische macht tot de orde geroepen kan worden; een Constitutioneel Hof bestaat in Nederland niet.


De legitimering van nationale staten

Deze doctrine heeft krachtig meegewerkt om aan de individuele leden van “het volk” een nationaal identiteitsgevoel in te prenten. Je wordt immers geacht de waarden te delen van “jouw volk” en loyaal te zijn aan de leiders die je vertegenwoordigers zijn. Je wordt geacht om vrijwillig je eigen zelfbeschikkingsrecht, je soevereiniteit op te geven om daarmee de “volkssoevereiniteit” te winnen. De gedachte, dat het volk als geheel de wetten voor “het volk” maakt, waaraan elk individu onderworpen is “legaliseert” het bestaan van nationale staten en overheden. Daaruit is het concept van zelfbeschikkingsrecht van volkeren ontstaan, dat zijn neerslag in het internationaal recht heeft gekregen.
Als kritiek op Rousseau’s versie van een sociaal contract kun je stellen dat zijn concept de totalitariteit van de staat bevordert, dat uiteindelijk geleid heeft tot het voeren van oorlogen van “volk” tegen “volk”. Deze gedachte heeft intussen honderden miljoenen slachtoffers gemaakt.

Outcasts

Mensen en groepen die niet de verondersteld “gemeenschappelijke waarden” van het volk delen, worden in zulke maatschappijen outcasts. Ondanks de formulering van zogenaamde “grondrechten” geldt het zelfbeschikkingsrecht in het Nederlandse staatsrecht niet voor een individu. Dit is herkenbaar in wetgeving omtrent “landverraad” en in de cancel culture, die mensen treft die de “gemeenschappelijke waarden” niet willen delen. Feit is, dat de samenleving helemaal niet homogeen is en uit unieke individuen bestaat die zich in zeer uiteenlopende groepen samenvoegen. Het idee dat iedereen gelijk is en “het volk” een eenheid, is een fictie.
Het tribale gelijkheidsbeginsel van de staat botst natuurlijk met de libertarische gedachte, dat elk mens zijn eigen autoriteit is en dat zijn eigen morele kompas altijd boven nationale wetgevingen staat. Dat je jezelf “boven de wet” zou kunnen stellen wordt in het Nederland van nu door enkelen helaas geframed als een aanval op “de democratische rechtsstaat”. Verwijzingen naar een “foute overheid”, zoals in ’40-45 mag je al helemaal niet meer maken, je hebt er immers voor gekozen?

26 juli: viering van Dag van de Vrijheid in Zwolle

Vorig jaar stelde de redactie voor, om 26 juli als Nederlandse Libertaire Feestdag uit te roepen. Geheel onafhankelijk daarvan heeft Professor Bob de Wit hetzelfde gedaan in het kader van zijn initiatief “Society 4.0”, en het de Dag van de Vrijheid genoemd.
We gaan de Dag van de Vrijheid op dinsdag aanstaande, 26 juli, vieren met een boekvernissage. Van 16:00 tot ca. 17:30 organiseren we een samenkomst in Zwolle (zie agenda) waarin het eerste exemplaar van het boek aan een prominente libertariër wordt overhandigd. Je kunt je persoonlijke exemplaar bemachtigen en laten signeren, In jouw boek kun je het LSC ondertekenen – jouw persoonlijke onafhankelijkheidsverklaring – en de aanwezigen kunnen ter plekke één exemplaar versieren met hun naam en toekomstvisie. Dat exemplaar gaat daarna naar een kluis: het wordt een historisch document. 

Inhoud van het boek

De twee fundamentele uitgangspunten van het libertarisme, individuele zelfbeschikking en non-agressie, zijn uitgewerkt in het Libertarische Sociaal Contract. Met zulk een écht contract, in de vorm van een verklaring aan je medemens, definieer je jezelf tot zelfbeschikt mens, die te kennen geeft vreedzaam te willen samenleven met anderen die – wederzijds – het individuele zelfbeschikkingsrecht respecteren. Vanuit die zelfbeschikking geef je jezelf, als je dat wilt, een Libertarische Grondwet.

Een voorstel voor zo’n Libertarische Grondwet is compleet met toelichtingen en commentaren opgenomen in het boek. Het is bedoeld als leidraad en inspiratie voor vrijwillige gemeenschappen die hun eigen, parallelle samenleving vanuit de basis opbouwen. In deze Grondwet is er geen overheid gedefinieerd. Er wordt van uit gegaan dat mensen zelf hun gemeenschappelijke diensten opbouwen. De vrijheid van associatie houdt ook de vrijheid in om individueel ergens niet aan mee te doen. De libertarische samenleving organiseert zichzelf dus “van onderop”, vanuit de vrijwillige samenwerking van individuen in verbanden die zich aaneensluiten, aggregeren, waarvan de macht kleiner wordt naarmate de organisatie groter is. In het libertarisme mag een meerderheid een minderheid nooit ergens toe dwingen. Het principe van de voor iedereen geldende meerderheidsbeslissingen wordt losgelaten. Stemmingen dienen ertoe om mensen te vinden die samen iets willen ondernemen.
De overheid van de toekomst is wat overblijft nadat de huidige monolithische overheid stap voor stap wordt opgedeeld tot er een grote verzameling van onderling concurrerende dienstverlenende bedrijven, verenigingen en stichtingen bestaat, die eigendom zijn van de mensen die ervan profiteren.

In de bundel van geselecteerde artikelen, die daarop volgt, wordt haarfijn uitgeplozen hoe de huidige machten functioneren en wat het libertarische antwoord hierop is. Je vindt in het boek hoofdstukken die gaan over zelforganisatie, over agorisme, over vrijwilligheid van belasting betalen, etc. Het boek geeft een goed beeld hoe een libertarische samenleving er uit kan zien. Het roept ertoe op om te emanciperen naar een samenleving van mondige, soevereine, individuen. Daarnaast is het voor mensen die het nog niet zo goed kennen een goede inleiding tot het Libertarisme. Ook vind je er duidelijkheid over de gehanteerde begrippen, over de verschillende manifestaties van Libertarisme en over aanverwante stromingen.

Dit boek biedt concreet zicht op een fundamenteel alternatief voor de steeds grootschaliger wordende machtsfantasieën van organisaties als de Europese Unie, het World Economic Forum en de Verenigde Naties.
Voor het eerst is er nu een ethische en fascinerende visie, die de moderne heerserige overheden afzweert en er een fijnschalige samenleving voor in de plaats stelt. Het is niet helemaal toevallig dat de kiem voor een ongedwongen samenleving juist in Nederland wordt geplant, precies 441 jaar na de publicatie van het Plakkaat van Verlatinghe.

Titel: “Het Libertarische Sociaal Contract”
Eerste gebundelde uitgave, gepubliceerd op 26 juli 2022. 248 blz. ISBN 978-2-8399-3631-6
Verkrijgbaar tijdens de vernissage op 26 juli a.s in Zwolle, tiendschuurstraat 66, tussen 16:00 en 17:30
Bestelling: Libertaire Partij Nederland (stemlp.nl/sociaalcontract) of per e-mail aan [email protected] of aan [email protected]. We sturen je dan een rekening.
Prijs: 15 Euro excl. verzendkosten
Betaling: zie website. Je kunt het boek ook met Bitcoin betalen (0.6 mBTC plus 0.2 mBTC voor verzending)

Over het omslagontwerp van “Het Libertarische Sociaal Contract”
Verigar / Chain Man

Het omslagontwerp van Maurice Elschot is gebaseerd op het ontwerp voor de allereerste serie postzegels die in 1918, kort na het einde van de Eerste Wereldoorlog in Slovenië werden uitgegeven toen het proces van de stichting van de Joegoslavische Staat (vertaald “West-Slavië”) in volle gang was. De houtsnede “verigar” (de kettingbreker) van de Sloveense kunstenaar Ivan Vavpotič (1877 – 1943) is getekend naar de Sloveense atleet Stane Derganc (23 April 1893 – 9 August 1981). De belettering “DRZAVA SHS” betekent “Staat van Slovenië, Kroatië en Servië“. De vlag van deze staat was overigens identiek aan de Nederlandse vlag

Nadat de Asmogendheden de Eerste Wereldoorlog verloren, werd het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk opgedeeld, waarbij aan de aspiraties van naar onafhankelijkheid strevende minderheidsvolkeren werd tegemoetgekomen. Joegoslavië begon zich te vormen uit een amalgaam van eertijds Oostenrijks-Hongaarse en Ottomaanse gebieden, met als kern het onafhankelijke Servië, dat aan de kant stond van de overwinnaars en de meeste invloed had. Tsaar Peter I van Servië werd in 1920 Koning van het Koninkrijk Joegoslavië. De vlag van het Koninkrijk Joegoslavië werd ietsje aangepast: de Nederlandse vlag ging, net als de vlag van de Nederlandse Boerenlanden nu, in 1918 op z’n kop!

Slovenië

In historisch perspectief is Slovenië vrijwel nooit helemaal “bevrijd” geweest. Het lijkt er veel meer op dat heel het Sloveense volk altijd een speelbal van externe machten is geweest.

  • Slovenië bevrijdde zich helemaal niet zelf uit het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. Het waren de geallieerde machten die de militaire overwinning behaalden.
  • Slovenië werd in 1918 helemaal niet onafhankelijk, maar kwam onder het bewind van Servië
  • Tijdens WO2 werd Slovenië opgedeeld onder Duitsland, Italië en Hongarije
  • Na WO2 kwam Slovenië onder het juk van de socialistische republiek van Brod Tito 
  • In 1991 verklaarde Slovenië zich onafhankelijk 
  • In 2004 sloot Slovenië zich aan bij de Europese Unie en verloor daarmee een deel van haar soevereiniteit

“Verigar”  werd in zijn tijd opgevat als de verpersoonlijking van het Joegoslavische volk. De geschiedenis van Slovenië is een schoolvoorbeeld van het falen van de utopie dat de natiestaat bestuurd wordt door “het volk”.

Daarentegen is de zichzelf uit slavernij bevrijdende mens een ideaal symbool voor de betekenis van “Het Libertarische Sociaal Contract”: de zelfbevrijding van de individuele mens uit overheersing en slavernij. 
Het ontwerp van de kettingbreker was, wat de redactie betreft, zijn tijd meer dan honderd jaar vooruit. Het is op zijn plaats op het omslag van Het Libertarische Sociaal Contract, anno 2022.