Paradoxaal genoeg veroorzaakt ons stelsel van sociale zekerheid steeds meer financiële onzekerheid bij (aankomend) pensioengerechtigden. Minstens twaalf pensioenfondsen verkeren in een zodanige financiële situatie dat ze de pensioenuitkeringen van 150 duizend tot 170 duizend gepensioneerden moeten gaan korten….
Chili biedt zo’n alternatief. Sinds de jaren tachtig beschikt dat land over een pensioensysteem waarbij individuele bijdragen bepalend zijn voor de hoogte van de pensioenuitkering. Maandelijks wordt verplicht een vast percentage van het salaris van de werknemer op zijn persoonlijke pensioenspaarrekening gestort. Deze stortingen zijn aftrekbaar voor de inkomstenbelasting, en de behaalde winsten erop zijn belastingvrij. De werknemer mag zelf de pensioenbank uitkiezen waar deze spaarrekening wordt aangehouden; dit staat helemaal los van het bedrijf waar de werknemer werkt.
Dit is een klassieker, een ouder artikel waarin mogelijk gegevens staan die verlopen, verstreken of verouderd zijn. Echter de boodschap van het artikel past nog steeds in deze tijd. Disclaimer: Dit artikel is van de hand van Arjan Deij en komt uit 2010.
Zodoende kan een werknemer ook altijd zonder pensioenschade van werkgever veranderen, hetgeen de mobiliteit op de arbeidsmarkt bevordert. Zelfstandigen kunnen aan het stelsel deelnemen als ze dat wensen. Bij het bereiken van de pensioenleeftijd gebruikt de pensioengerechtigde zijn pensioenspaarrekening op. Als dat tijdens zijn leven helemaal is uitgeput en hij dus onder het wettelijk vastgestelde minimum pensioenbedrag komt, krijgt hij een (minimum)uitkering van de staat.
De pensioenbanken concurreren intensief met elkaar om een zo hoog mogelijk rendement te behalen. Als de resultaten tegenvallen, kan de werknemer ongehinderd overstappen naar een concurrerende pensioenbank. De risico’s hebben de pensioenbanken collectief ondergebracht bij een verzekeringsmaatschappij. Deze banken zijn trouwens niet gerechtigd andere activiteiten te ontplooien en staan onder toezicht van een onafhankelijke overheidsinstelling.
Dit Chileense systeem heeft geleid tot pensioenrendementen die behoren tot de hoogste van de hele wereld. Na vijftien jaar was daarom ook meer dan 90 procent van de werknemers die nog onder het oude pensioenstelsel de arbeidsmarkt waren opgegaan, overgegaan naar het nieuwe stelsel. Sinds 1981 is een pensioenvermogen van 119 miljard dollar opgebouwd. Het gemiddeld jaarlijks rendement bedraagt 9 procent, ondanks het feit dat in 2008 toch stevige verliezen werden geleden (die in het jaar daarop meer dan gecompenseerd werden).
Om een ordelijke overgang van het oude pensioenstelsel naar het nieuwe te realiseren, werden destijds drie basisregels opgesteld. Allereerst garandeerde de regering aan hen die reeds een pensioen ontvingen volgens het oude systeem, dat zij geen nadelige gevolgen van de overgang zouden ondervinden.
Een tweede basisregel was dat iedere werknemer die al aan het oude stelsel had meebetaald, de keus kreeg om ofwel in het oude systeem door te gaan, ofwel naar het nieuwe systeem over te stappen. Aan de laatsten werd een erkenningsobligatie gegeven. Door deze obligatie behoefde de werknemer niet helemaal vanaf nul te beginnen als hij voor het nieuwe systeem koos. De derde basisregel hield in dat iedereen die nieuw de arbeidsmarkt opkwam, verplicht werd aan het nieuwe systeem deel te nemen.
Bij de overgang naar het nieuwe systeem werden de brutolonen herzien: het tot dan toe voor de pensioenopbouw ingehouden werkgeversaandeel werd aan het loon toegevoegd. Op dit bedrag werd vervolgens de nieuwe pensioenpremie van de werknemers (10 procent) ingehouden. Omdat de totale lasten lager waren dan vroeger, gingen de werknemers er netto ongeveer 5 procent op vooruit.
Ons pensioenstelsel is onvoldoende toekomstvast. Juist deze crisistijd biedt ons uitgelezen kansen om fundamentele en toekomstbestendige keuzen te maken, en bestaande onevenwichtigheden te corrigeren. Het wordt tijd dat we toekomstige generaties meer zekerheid gaan bieden over hun oudedagsvoorziening.
Arjan Deij
De auteur is beheerder van de website www.slankeoverheid.nl, ‘platform voor een kleine maar slagvaardige overheid’. Nu het pensioen in Nederland niet waardevast blijkt te zijn, zou het stelsel misschien op Chileense leest moeten worden geschoeid. In Chili sparen werknemers individueel voor hun pensioen. Het rendement behoort tot de hoogste ter wereld.
